بدنبال درخواستهای مکرر بسیاری از علاقمندان و پژوهشگران فیلدهای مختلف پژوهشی که از ابزارهای سنجش و جمع آوری داده های مختلف ذهنی و شناختی استفاده میکنند، مانند فیلدهای توانبخشی بخصوص فیزیوتراپی، پرستاری، بهداشت باروری و سایر فیلدهای گروه سلامت، روانشناسی و علوم اجتماعی و ...، دومین دوره مقدماتی ارزیابی روایی و پایایی ابزارها، در دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران، از روز 28 فروردین ماه، برگزار میگردد.

برای اطلاعات بیشتر با ما همراه شوید ....:

لطفاً به سوالات زیر به دقت توجه فرمایید :
•    آیا با مفاهیم و کاربرد روایی (Validity) و پایایی (Reliability)، در مطالعات پژوهشی حیطه علوم پزشکی، سلامت و توانبخشی، آشنایی دارید؟
•    آیا میدانید برای چه نوع سنجشها یا متغیرهایی، «ملاحظات روایی و پایایی» از نظر داوران و ژورنالهای معتبر مهم است؟ و چگونه باید این ملاحظات را در نظر بگیرید؟
•    آیا میدانید در مطالعات پژوهشی که برای سنجش متغیرهای اصلی، پرسشنامه / پرسشنامه‏هایی در منابع موجود است، چگونه باید این پرسشنامه یا ابزارها یا مقیاسها را انتخاب نمود که در زمان داوری پژوهش یا مقاله‏مان، دچار مشکل نشویم؟
•    آیا با فرایند استاندارد ترجمه و بکارگیری پرسشنامه‏های استاندارد بین‏المللی از زبانی دیگر (عمدتاً انگلیسی) به فارسی و بکاربردن آنها (ارزیابی سایکومتریک یا روانسنجی ابزارها)، آشنایی دارید؟ اگربلی، آیا قادر به طراحی و اجرای اینگونه مطالعات که امروزه به «ارزیابی روانسنجی ابزارها» موسومند، میباشید؟
•    آیا با «شاخصهای کمّی یا آماری روایی و پایایی» در شرایط و مطالعات پژوهشی مختلف حیطه سلامت، پزشکی و توانبخشی، آشنایی دارید؟ اگر بلی، آیا قادر به محاسبه این شاخصها با نرم‏افزارهای آماری روتین، میباشید؟
•    آیا با فرایند «تولید یک پرسشنامه یا ابزار جدید»، آشنایی دارید و میدانید که در چه شرایطی میتوانیم از ابزارهای جدید سنجش یا جمع‏آوری داده‏ها، استفاده نماییم؟ آیا قادر به اجرای گام بگام این فرایند بصورت استاندارد، هستید؟
•    آیا با کاربرد مطالعات پایلوت (پیشاهنگ)، برای ارزیابی روانسنجی (روایی و یا پایایی) ابزارها، پرسشنامه‏ها یا مقیاسهای مختلف، آشنایی دارید؟ اگر بلی، نحوه طراحی، اجراء و نگارش این مطالعات، چگونه است؟
•    آیا با چارچوب نگارشی بخشهای متد و یافته‏های، مقالاتی که در پژوهشهای مربوط به آن، از ارزیابی روانسنجی ابزارها، پرسشنامه‏ها یا مقیاسهای مربوطه، استفاده نموده‏اید، آشنا هستید؟  

حال اگر پاسخ به هر یک از سوالات هشتگانه فوق، برای تان مهم باشد، این دوره آموزشی، برای شما طراحی شده است !!

سوال 1) سرفصلهای دوره ارزیابی روانسنجی (روایی و پایایی) ابزارها، مشتمل بر چه موضوعاتی است؟

در این دوره آموزشی، مباحث زیر بصورت نظری و عملی، تدریس میشود:
•    مفاهیم نظری و عملی (کاربردی) روایی و پایایی در مطالعات پژوهشی: در مطالعات پژوهشی کمّی که روزبروز بر اهمیت آنها در جهان امروزی افزوده میگردد، همواره متغیرهای مهمی تحت عنوان متغیرهای اصلی مطالعه، مورد سنجش و ارزیابی قرار میگیرند. هر زمان که سنجش و اندازه‏گیری پدیده‏های مختلف بیولوژیک، کلینیکال، انتروپومتریکال، روانشناختی، اجتماعی و ...، مطرح میگردد، همیشه دو مفهوم «روایی» یا اعتبار سنجش و «پایایی» یا قابلیت اعتماد آن متغیر، مورد سوال قرار میگیرد. به عبارت دیگر، نتایج هیچ مطالعه پژوهشی نمیتواند بدون توجّه جدّی و علمی به اعتبار و اعتماد سنجشهایش، مورد استفاده قرار گیرد. فراگیران این دوره آموزشی، با این دو مفهوم بسیار اساسی و بنیادی پژوهش، به زبان ساده و کاربردی و با مثالهای متعدد، آشنا میشوند. تجربه دو دهه آموزش، نشان داده است که متاسفانه در اکثر موارد، این موضوعات در دوره‏های آموزشی کلاسیک روش‏شناسی پژوهشها، بخوبی به فراگیران، منتقل نشده و از این بابت، اکثریت متخصصین و پژوهشگران، حتی پژوهشگران با سابقه نیز دارای اشکالات متعدّدی بوده که این اشکالات در بسیاری از موارد، منجر به وقوع چالشهای اساسی در مراحل مختلف پژوهشهای آنها میگردد.
•    آشنایی با شاخصهای آماری روایی و پایایی در شرایط مختلف و انواع مطالعات پژوهشی: در این دوره آموزشی، ضمن طبقه‏بندی شاخصهای آماری روایی و پایایی، یک «الگوریتم تشخیص و شناسایی کاربردی» برای استفاده کاربردی شاخصهای روایی و پایایی، در شرایط مختلف (انواع مطالعات پژوهشی، انواع متغیرهای مورد استفاده و ...)، به فراگیران داده میشود تا ضمن ارتقاء دانش و مهارت آنها در این زمینه، با نقاط قوت و ضعفهای هر یک از این شاخصها، نیز آشنایی پیدا کنند.
•    تمرینهای عملی مربوط به محاسبه و برآورد انواع شاخصهای روایی و پایایی (با نرم‏افزار Stata): شاید یکی از گسترده‏ترین روشهای آماری در مطالعات پژوهشی، روشهای آماری مورد استفاده در محاسبه شاخصهای متنوّع و متعدّد روایی و پایایی است. متاسفانه نرم‏افزار SPSS (بعنوان پراستفاده‏ترین نرم‏افزار آماری) در این زمینه دارای محدودیتهای زیادی بوده و منطقاً نمیتواند بعنوان یک ابزار جامع در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد. اما خوشبختانه نرم‏افزار Stata، بعنوان یک ابزار جایگزین در این حیطه دارای مزایا و برتریهای متعدّدی میباشد و در این دوره آموزشی، کارها و تمرینهای عملی، بر اساس دستورات و ماژولهای این بسته آماری، آموزش داده میشود.
•    یادگیری فرایند انتخاب ابزار، پرسشنامه، مقیاس برای سنجش یا اندازه‏گیری متغیرهای مهم یک مطالعه پژوهشی: در شرایط مختلف، بسته به اینکه برای سنجش یا اندازه‏گیری یک متغیر، ابزار استانداردی از قبل موجود باشد، یا نباشد، فرایندهای اختصاصی برای انتخاب ابزار و ارزیابی روانسنجی آن یا تولید یک ابزار (پرسشنامه جدید)، میتواند رخ دهد. در این دوره آموزشی برای هر یک از این شرایط، فرایند استاندارد و معتبری که در شرایط امروزی از دیدگاه منابع و متخصصین روانسنجی، فرایند مطلوب و استاندارد بوده و همچنین مورد قبول ژورنالها و داوران است، آموزش داده میشود.    
•    آشنایی با «فرایند ترجمه و ارزیابی روانسنجی ابزارهای استاندارد به زبان انگلیسی»: حیطه‏ها یا پژوهشهای جدید در موضوعات مختلف، معمولاً دارای یک ابزار استاندارد سنجش به زبان فارسی نبوده، لیکن این حیطه‏ها، دارای حداقل یک ابزار یا پرسشنامه استاندارد به زبان انگلیسی میباشند. اینگونه پژوهشها محدودیت رشته و فیلد نداشته و تقریباً در تمامی زیرگروههای علوم پزشکی، سلامت، توانبخشی، پرستاری، مدیریت، روانشناسی، علوم اجتماعی و حتی تمامی حیطه‏هایی که از روشهای نظرسنجی یا افکارسنجی برای شناسایی پدیده‏های مختلف در جوامع استفاده میکنند، به چشم میخورند. بدیهی است که پژوهشگران این حیطه‏ها لازم است تا با فرایند استاندارد ترجمه پرسشنامه‏ها، ارزیابیهای روانسنجی مورد نیاز (ارزیابی شاخصهای روایی و پایایی مورد نیاز)، اجرای فاز پایلوت در صورت نیاز و سپس بکارگیری پرسشنامه بصورت نهایی و ...، آشنا شده و حتی قادر به نگارش این برنامه اجرایی نیز باشند.
•    ارزیابی نیاز به فاز یا مطالعه پایلوت با هدف ارزیابی روانسنجی ابزارهای مورد نیاز برای سنجش متغیرهای مختلف: در بسیاری از مطالعات پژوهشی، ممکن است با هدف ارزیابی دقیقتر روایی و پایایی، مطالعه‏ای با مقیاس کوچکتر از مقیاس اصلی، تحت عنوان «مطالعه / فاز پایلوت»، طراحی و اجراء میگردد. در این شرایط باید پژوهشگران ضمن آشنایی با شرایطی که امکان استفاده و بهره‏برداری از این گزینه را داشته، نحوه طراحی و اجرای این مطالعات کوچک و همچنین، نحوه نگارش متد و یافته‏های این مطالعات، چه بصورت یک مقاله مجزا و چه در قالب متن مقاله اصلی، را بدانند.
•    آموزش مبانی نظری و عملی نگارش مولفه‏های «ارزیابی روانسنجی ابزارها» در انواع مقالات پژوهشی: بدیهی است که در شرایط مختلفی که در مطالعات پژوهشی از مجموعه روشهای ارزیابی روانسنجی (ارزیابی روایی و پایایی) در انواع ابزارها (پرسشنامه‏ها، مقیاسها و ...) استفاده نموده و یا از یک ابزار جدید، برای اولین بار در مطالعه پژوهشی‏مان استفاده مینماییم، لازم است تا شیوه یا راهکار مورد استفاده و همچنین یافته‏ها یا نتایج این ارزیابی را در بخشهای «متد» و «یافته‏ها» در مقالات مذکور، مکتوب نماییم. در این دوره آموزشی، بر اساس راهنماها یا استانداردهای نگارشی نوین یا جدید، موارد فوق آموزش داده میشود تا در این زمینه فراگیران بتوانند هر گونه چالشی یا سوال داوران مقالات را پاسخ دهند.

سوال 2) این دوره آموزشی برای چه افرادی مناسب است ؟
هر چند این دوره آموزشی، در بین دوره‏های آموزشی پایه، تعریف نشده است، لیکن گستره وسیعی از پژوهشگران (از نظر آماتور و یا حرفه‏ای یا باسابقه بودن آنها) و همچنین حیطه‏ها یا رشته‏های تخصصی متنوّعی از این آموزشها، بهره میبرند. این دوره آموزشی میتواند برای کلیه اعضای هیات علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، متخصصین و پژوهشگران تازه کار یا حرفه‏ای (یا با سابقه) در اکثریت حیطه‏ها یا رشته‏های تخصصی (شامل حیطه‏های علوم زیستی و پزشکی، سلامت، توانبخشی، علوم انسانی، روانشناسی و سایر فیلدهای مرتبط با آنها)، بسیار مفید و اثربخش باشد.
بدیهی است اعضای هیات علمی، دانشجویان و متخصصین حیطه‏های علمی پژوهشی بین رشته‏ای (سلامت در بلایا، آموزش پزشکی، روانشناسی سلامت، پزشکی اجتماعی، فناوری سلامت، مدیریت سلامت، اقتصاد سلامت و ...) که تقریباً بطور عمده‏ای بنیانهای پژوهشی و روش‏شناسی مشترکی با علوم پزشکی، سلامت و توانبخشی دارند، میتوانند گروه هدف این دوره کاربردی و ارزشمند باشند.
بنظر بنده که نزدیک به دو دهه را در امر آموزش تخصصی و حرفه‏ای علوم روش‏شناسی، آمار کاربردی و نگارش علمی، صرف نموده‏ام، تمامی گروههای دانشجویان تحصیلات تکمیلی (مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی) و همچنین تمامی دانش آموختگانی که مشغول فعالیتهای حرفه‏ای و عملی بوده، حال چه این فعالیتها در قالب عضویت هیات علمی باشد و چه نباشد، نیازمند این دوره آموزشی و همچنین آموزشهای تکمیلی پس از آن هستند.

سوال 3) آیا با این دوره آموزشی 30 ساعته، میتوانم به دانش و مهارتهای پیشرفته و حرفه‏ای «ارزیابی روانسنجی ابزارها»، مشتمل بر «روش تحلیل عاملی» دست پیدا کنم؟
این دوره آموزشی، همانند اغلب مباحث آموزشی مرتبط با متدولوژی پژوهشها و آمار کاربردی، مشتمل بر گستره پهناور و وسیعی بوده و بدیهی است که در این شرایط، نیاز تمام طیفهای گروه هدف این آموزشها، نمیتواند با یکدیگر یکسان باشد. به عبارت دیگر، اکثریت گروه هدف این مبحث آموزشی به بخش پایه و عمومی آن نیاز داشته، لیکن همواره باید به نیاز گروه کوچکتری در زیرمجموعه گروه هدف، به مباحث پیشرفته و حرفه‏ای‏تر نیز توجه داشت.
بنابراین این دوره آموزشی بگونه‏ای طراحی و تدوین شده که بتواند به نیاز گروه بزرگی از پژوهشگران پاسخ دهد، اما در ادامه این دوره آموزشی، یک دوره پیشرفته‏تر برای برطرف کردن نیازهای دانشی و مهارتی گروه کوچکتری از بین گروه فوق، طراحی خواهد گردید.
تجربه دوره آموزشی قبلی (اولین دوره آموزشی ارزیابی روایی و پایایی ابزارها) نشان داد که بسیاری از مخاطبین این دوره آموزشی، این سوال مشترک را مطرح مینمایند:
آیا در مباحث این دوره، مبحث «تحلیل عاملی» یا Factor Analysis آموزش داده میشود یا خیر؟
همانطور که در بخش سرفصلهای این دوره آموزشی اشاره گردید، این دوره مشتمل بر این مبحث نیست. برای این تصمیم، دو دلیل منطقی وجود دارد:
1-    این مبحث، از منظر متدولوژیک و همچنین از منظر آماری، یک مبحث پیشرفته بوده و یا به عبارت دیگر، دارای پیش‏نیازهای متعدد متدولوژیک و آماری است. فلذا بدیهی است که در گروه کثیری از فراگیران، این پیش‏نیازها محقّق نشده است.
2-    آموزش این مبحث، بمنظور یادگیری و کسب مهارت استفاده از این روش آماری در «ارزیابی روانسنجی ابزارها یا مقیاسها»، مستلزم آموزش کامل دو مبحث مکمّل «تحلیل عاملی اکتشافی» یا Exploratory Factor Analysis (EFA) و «تحلیل عاملی تاییدی» یا Confirmatory Factor Analysis (CFA) میباشد. آموزش نظری و عملی این دو مبحث مکمّل، حداقل به 20 تا 25 ساعت آموزش نیاز دارد که قطعاً اضافه نمودن آن به این دوره آموزشی، موجب طولانی شدن دوره آموزشی خواهد شد.
فلذا یکبار دیگر ضمن تایید اهمیت این مبحث در حیطه «ارزیابی روانسنجی ابزارها»، یادآوری میکنم که یادگیری این مبحث برای علاقمندان و فراگیران، در آینده از یکی از دو مسیر زیر، میتواند امکان پذیر گردد:
•    الف) شرکت در دوره آموزشی پیشرفته «ارزیابی روانسنجی ابزارها و مقیاسها»
•    ب) شرکت در دوره آموزشی اختصاصی «تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی»، بعنوان یکی از دوره‏های زیرمجموعه مباحث خاص (Special Topics)

سوال 4) این دوره آموزشی، چه پیش‏ نیازهایی دارد ؟
ماهیت این دوره آموزشی، یک دوره‏ پایه پژوهشی است، فلذا علاقمندان میتوانند با حداقل سابقه پژوهشی نیز در این دوره آموزشی شرکت نمایند. منظور از این سابقه حداقلی، داشتن حداقل یک پروژه پژوهشی پایان یافته، نگارش حداقل یک مقاله علمی پژوهشی و آشنایی با یک نرم‏افزار آماری (SPSS یا Stata یا ...) است.
البته وضعیت ایده‏آل پیش‏نیازهای فراگیران شرکت کننده در این دوره آموزشی، این است که علاوه بر موارد فوق، قبل از شرکت در این دوره آموزشی، حداقل در 2 دوره‏ آموزشی از بین دوره‏های چهارگانه آموزشی پایه، شرکت نموده باشند. این 2 دوره آموزشی، عبارتند از:
1-    دوره آموزشی متدولوژی مدرن
2-    دوره آموزشی آمار کاربردی پایه
بنا به اهمیت آموزشهای پایه در تقویت بنیانهای دانشی و مهارتی محققین و سایر علاقمندان، یکبار دیگراین مجموعه دوره های آموزشی پایه یا بنیادین را اطلاع رسانی مینمایم:
•     دوره آموزشی پایه متدولوژی نوین پژوهشی (45 ساعت) (در ساعات پایانی برگزاری است)
•    دوره آموزشی مقاله نویسی پایه (50 ساعت) (از ایام تعطیلات نوروزی آغاز گردیده است)
•    دوره آموزشی آمار کاربردی پایه برای نگارش مقالات (85 ساعت) (یک دوره آن بطور کامل در سال 97 برگزار گردید و انشاءالله در سال 1398 نیز برگزار خواهد شد.)
•    دوره آموزشی جستجوی پیشرفته (20 ساعت) (یک دوره در سال 97 برگزار گردید و انشاءالله در سال 1398، نیز برگزار خواهد گردید)
ضمناً لازم است این مژده را هم به تمام علاقمندان این آموزشها بدهم که در نظر است با توجه به راه‏اندازی سامانه «نئولج» (neolej.ir) و استفاده از این سامانه بعنوان یک بستر محتوایی برای دسترسی راحت و پایدار شرکت کنندگان دوره های آموزشی آمارافزار، حداکثر تا پایان فصل بهار سال 98، کل محتوای آموزشی نظری و عملی چهار دوره پایه (دوره‏های فوق)، در این سامانه وارد شده و بعد از این اقدام، هر یک از شما علاقمندان میتوانید در هر زمان، در این دوره‏های پایه و بنیادی ثبت نام نموده و از کل محتوای این آموزشها، بصورت به روز و بهنگام، استفاده نمایید.

سوال 5) شیوه برگزاری این دوره آموزشی، چگونه است ؟
محتوای این دوره آموزشی، در قالب 30 ساعت آموزش نظری و عملی میباشد که طی چهار روز، بصورت تمام وقت صبح و عصر (8:30 تا 16) ارائه خواهد گردید.
در صورتیکه مباحث آموزشی این دوره، مطابق با سرفصلهای اعلام شده در این چهار روز آموزش تمام وقت، امکان ارائه نداشته باشد، از جلسات آنلاین سه ساعته (مشابه بقیه جلسات آنلاین در آموزشهای آمارافزار)، بصورت کمکی استفاده خواهد گردید.
روزهای برگزاری این دوره آموزشی عبارتند از روزهای چهارشنبه و پنجشنبه دو هفته متوالی در پایان فروردین و هفته آغازین اردیبهشت؛ بدین شرح:
•    چهارشنبه و پنجشنبه 28 و 29 فروردین
•    چهارشنبه و پنجشنبه 4 و 5 اردیبهشت

سوال 6) نحوه شرکت و ثبت نام در این دوره آموزشی، چگونه است ؟
همانند اکثر دوره‏های آموزشی آمارافزار، علاقمندان این دوره آموزشی نیز میتوانند با یکی از دو شیوه حضوری یا غیرحضوری، ثبت نام و شرکت نمایند.
    شرکت کنندگان حضوری، در کلیه جلسات آموزشی (چهار روز یاد شده) این دوره، حضور یافته و همچنین در جلسات آنلاین احتمالی تکمیلی این دوره نیز، شرکت خواهند نمود.
    شرکت کنندگان غیرحضوری، بجای حضور در جلسات حضوری، فیلم رکورد شده کامل این چهار روز (فیلم رکورد شده از اسکرین کامپیوتر مدرس این دوره آموزشی با کیفیت HD که شامل کلیه مباحث مطرح شده از ابتدا تا انتهای روزهای آموزشی خواهد بود) را پس از برگزاری کلاسهای حضوری (حداکثر تا 24 ساعت بعد از برگزاری جلسات حضوری) دریافت نموده و همچنین همانند شرکت کنندگان حضوری، در جلسات آنلاین احتمالی تکمیلی این دوره نیز، شرکت خواهند نمود.

لازم به ذکر است که کلیه شرکت کنندگان (اعم از حضوری و غیرحضوری)، مستندات آموزشی این دوره آموزشی که شامل موارد زیر است را دریافت مینمایند:
1-    کلیه اسلایدهای ارائه شده توسط مدرس در جلسات حضوری (و جلسات آنلاین احتمالی)
2-    کلیه فیلمهای رکورد شده جلسات حضوری و البته جلسات آنلاین احتمالی
3-    تمرینهای عملی که در قالب متن سوالات یا سناریوها میباشد
4-    مقالات کاربردی که بعنوان منبع آموزشی برای برخی مفاهیم و راهکارهای عملی مورد استفاده قرار میگیرد.
5-    دیتاستهای نرم‏افزارهای آماری که بر روی آنها تمرینهای عملی انجام میشود.
6-    خروجی یا log file حاصل از اجرای روشهای آماری (حاصل تمرینهای عملی یا دروس)
7-    نسخه الکترونیک کتاب/ کتب آموزشی که مرجع مفید و کاربردی برخی مباحث تدریس شده است.

شهریه این دوره آموزشی، در سامانه نئولج به آدرس www.neolej.ir درج گردیده است. با مراجعه به این سامانه، ابتدا با توجه به سوابق شرکت در دوره‏های آموزشی آمارافزار، جایگاه خود را در ردیف مربوطه مشخص نموده و سپس با توجه به دو فرمت شرکت در این دوره آموزشی، یعنی یکی از فرمتهای «حضوری» یا «غیرحضوری»، مبلغ شهریه خود را مشخص نمایید.
ثبت نام و واریز شهریه نیز از طریق سامانه «نئولج» به آدرس www.neolej.ir انجام میشود.

ضمناً فراگیرانی که در گروه A جدول شهریه‏ ها قرار میگیرند، لازم است برای واریز شهریه و استفاده از تخفیف در نظر گرفته شده با پشتیبان این سامانه به شماره 09916139137 (جناب آقای مهندس کارآموز)، بصورت تلفنی، پیامکی یا تلگرامی تماس گرفته و درخواست خود بهمراه دوره‏های آموزشی گذرانده مندرج در بند A این جدول را اعلام نمایند. ایشان بعد از تایید درخواست متقاضی، کد استفاده از تخفیف را به وی اعلام نموده و آنگاه میتوانید واریز شهریه را انجام دهید.
لازم به ذکر است که علاقمندان واجد شرایط در گروههای B و C و D نیازی به مکاتبه با پشتیبان سامانه ندارند.

موفق باشید و به امید دیدار تمامی علاقمندان به مباحث روانسنجی ابزارها، در این دوره آموزشی