دوره آموزش مجازی (غیرحضوری) «چگونه باید در مقالاتمان شاخصهای اندازه اثر را محاسبه، گزارش و تفسیر نماییم؟»

چرا استفاده از «اندازه اثر»، در پژوهشهای نوین و مقالات، ضرورت و اهمیت دارد؟
از حدود یک دهه پیش، بکاربردن شاخصهای آماری (یا کمّی) موسوم به «اندازه اثر»، در مطالعات پژوهشی (بخصوص در مقالات پژوهشی)، از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار شده و روزبروز به تعداد ژورنالهایی که استفاده از این شاخصها را بعنوان یک ضرورت، مورد توجه قرار میدهند، بیشتر و بیشتر میگردد.
هر چند دلیل اصلی اهمیت شاخصهای «اندازه اثر» را میتوان به محدودیت / محدودیتهای شاخص آماری P Value و اندازه های پیرامونی آن، یعنی آماره ها (مانند آماره های تی، کای دو، Z، Chi square و ...) در تحلیل و تفسیر مطالعات پژوهشی، نسبت داد، بخصوص وقتی که مطالعات پژوهشی از حجمهای نموده بالا یا اندک برخوردار باشند، لیکن دلایل دیگری هم برای اهمیت یا ضرورت «اندازه اثر» وجود دارد که این دلایل، در زیر دسته بندی گردیده است :
•    عدم وابستگی (یا وابستگی ناچیز) اندازه اثر به حجم نمونه و توان آزمونهای آماری:

بر همگان روشن است که آماره و مقدار P، دارای یک خاصیت مشترک در تمامی شرایط است و آنهم اینکه این اندازه ها، به دو مولفه «حجم نمونه» و «توان آزمونهای آماری» به شدت، وابسته بوده و با تغییر این دو مولفه، در شرایط عملی، منجر به تغییرات در مقادیر P value شده و چه بسیار مطالعاتی که فقط بخاطر این رابطه و عدم تفسیر درست محققین (نویسندگان مقالات)، متاسفانه نمیتوانند در ژورنالهای معتبر، منتشر گردند. به عبارت دیگر، تفاوتهای بزرگ در حجم نمونه های اندک، معنی دار نشده و تفاوتهای اندک در حجم نمونه های بزرگ، معنی دار میگردد. فلذا اگر محققین فقط بخواهند به این شاخصها توجه نمایند، بدیهی است که براحتی وارد فضای سوءبرداشتی شده و امکان تفسیر و نتیجه گیری صحیح، از ایشان سلب میگردد.
•    امکان تفسیر «قدرت رابطه» از مقادیر «اندازه اثر»:

در فضای واقعی منابع علمی (مقالات حاصل از مطالعات پژوهشی)، کم نیستند مقالاتی که فقط به بیان اینکه آیا رابطه «معنی دار آماری» پیدا نمودند یا خیر؟ بسنده نموده و بدیهی است که در رویکردهای نوین نگارش مقالات از منظر ژورنالهای معتبر، دیگر این سطح از تفسیر یافته‏های مقالات، کافی نیست و نیاز به مداخلات جدی در تحلیل آماری این گونه از مقالات و همچنین شیوه نگارش و تفسیر آنها وجود دارد.
•    امکان تفسیر «میزان اثربخشی» در مطالعات مداخله ای و حتی امکان مقایسه بین اثربخشی مداخلات مختلف یا متعدّد:

شاید یکی از نادرست ترین تفسیر مقالات را در مورد مقالات حاصل از مطالعات مدخله ای، میتوان انتظار داشت، البته وقتی که رویکرد تحلیل آماری، رویکرد سنّتی مبتنی بر P value باشد. دلیل این موضوع را باید در تفسیر مفهوم «اثربخشی» در شرایطی که نتیجه از نظر آماری «معنی دار» است، جستجو نمود. به عبارت دیگر، چالش بزرگ این مطالعات این است که بمحض رسیدن به یک نتیجه آماری معنی دار، نتیجه گرفته میشود که، مداخله مورد استفاده منجر به تغییر پیامد (در جهت مورد انتظار)، شده است. در این گونه موارد، علاوه بر اینکه مشابه مورد قبلی، استفاده از «اندازه اثر» میتواند محققین و خوانندگان را به سمت و سوی یک تفسیر مناسبتر، راهنمایی نماید، با کمک «اندازه اثر مناسب»، قابلیت مقایسه بین مداخله مورد ارزیابی (در مطالعه مورد نظر) با سایر مداخلات مشابه (در آن شرایط)، نیز ممکن خواهد بود.
•    استفاده از شاخصهای «اندازه اثر» در محاسبه یا تخمین حجم نمونه مطالعات، بصورت مناسب:

یکی دیگر از محدودیتهای «رویکرد انحصاری استفاده از p value»، در شرایطی است که میخواهیم از نتایج مطالعات قبلی برای محاسبه حجم نمونه و قرار دادن این اطلاعات در فرمولهای محاسبه سایز مطالعه (حجم نمونه) مورد نظر استفاده کنیم، براحتی ممکن است در شرایطی که امکان استفاده از چند مطالعه، برای قرار دادن داده ها در فرمولهای حجم نمونه را داریم، استفاده از داده های مطالعه ای که اختلاف بزرگتری را نسبت به سایر مقالات، گزارش نموده است، این خطر را دارد که حجم نمونه برآورد شده، کمترین وضعیت ممکن خواهد بود. این موضوع نیز یک فرم از اعمال سوگیری در محاسبه حجم نمونه محسوب شده و موجب افزایش خطای تصادفی در برآوردهای حجم نمونه مطالعات، خواهد شد.

لازم به ذکر است که در ژورنالهای معتبر و بسیار معتبر (بسیاری از ژورنالهای گروه 10 درصد اول یا چارک اول Q1 رشته ها یا حیطه های علمی مختلف)، دیگر رویکرد دارای اشکال فوق (رویکرد انحصاری مبتنی بر داده های گزارش شده از مقالات قبلی)، برای استفاده در محاسبه حجم نمونه، مورد قبول نبوده و در بسیاری از موارد، مقاله ای که از این رویکرد استفاده نموده باشد، Reject میگردد.
برای جلوگیری از این ایراد مهم و تاثیرگذار، دو راهکار اساسی پیشنهاد شده و هم اکنون در ژورنالهای قوی از حداقل یکی از این دو راهکار، استفاده میگردد. راهکار ساده تر، استفاده از شاخص «اندازه اثر»، بجای داده های گزارش شده از مقالات مشابه در فرمولهای حجم نمونه است. بنابراین یکی دیگر از فواید استفاده از منطق کاربردی اندازه اثر، تصحیح رویکرد چالشی استفاده از داده های گزارش شده از مقالات مشابه در محاسبه حجم نمونه میباشد.
•    استفاده از شاخصهای «اندازه اثر» در تفسیر و نتیجه گیری مطلوبتر مقالات / مطالعات:

به محدودیتهای «رویکرد انحصاری استفاده از p value»، باید ناقص بودن یا محدود بودن رویکرد «تفسیر یا نتیجه گیری» پژوهشگران، در بخش پایانی مقالات (گزارش پژوهشها، پایان نامه ها و ....) را نیز اضافه نمود. به عبارت دیگر، وقتی فقط از گزارش P value و یا آماره در گزارش یافته های یک مقاله تحلیلی (یا مداخله ای)، استفاده میکنیم، چیزی بجز ارزیابی تاثیر شانس بر روی نتیجه مقاله / مطالعه، نمیتوان استنباط نمود و حداکثر تفسیر اضافه تری که برخی محققین میتوانند به این گزارش یافته ها اضافه نمایند، پیش بینی نسبی تاثیرپذیری مقادیر این شاخص آماری (P value) از حجم نمونه مطالعات بوده و اینکه در شرایطی که نتیجه غیرمعنی دار است و حدس محقق این است که این نتیجه غیرمعنی دار، بخاطر حجم نمونه پایین یا نسبتاً پایین مطالعه مربوطه است، پیشنهاد تکرار مطالعه در حجم های نمونه بالاتر (بیشتر) و یا استفاده از راهکار متاآنالیز (مطالعات ثانویه کمّی)، ارائه میگردد. اما همینجا باید به یک نکته مثبت و مزیت استفاده از شاخص «اندازه اثر»، اشاره نمود و آنهم این است که در استفاده مناسب از شاخص / شاخصهای اندازه اثر مناسب با شرایط مطالعه، میتوان با تفسیر مطلوب مطالعه / مقاله، به تصمیم گیریهای بهتر و مطلوبتری رسیده و حتی «میزان قطعیت» نتیجه مطالعه (چقدر این نتیجه مشاهده شده را میتوان انتظار داشت که در سایر شرایط، پایدار باشد؟) را نیز پیش بینی نمود.
•    .....

در این وبینار، چه سرفصلها یا مباحثی آموزش داده شده ؟ آیا فقط آموزش تئوری محاسبه و تفسیر اندازه اثر، ارائه میگردد یا خیر؟
در این وبینار، موضوعات، مفاهیم و سرفصلهای زیر، آموزش داده میشود:

    منطق نظری استفاده از «اندازه اثر» و ترجیحات آن نسبت به رویکرد انحصاری P value
    آشنایی با دسته بندی شاخصهای «اندازه اثر» و عوامل تاثیرگذار بر انتخاب اندازه اثر مناسب
    آشنایی با شاخصهای «اندازه اثر پرکاربرد» و نحوه محاسبه و تفسیر آن
    کسب مهارت محاسبه شاخصهای اندازه اثر پرکاربرد با دو روش یا رویکرد نرم افزاری و رویکرد محاسبه تحت وب (با استفاده از ماشین حسابهای تحت وب)
    آشنایی با ویژگیهای 5 گانه شاخصهای «اندازه اثر» و شیوه تفسیر مقالات، با این اطلاعات
    ....

ضمناً لازم به ذکر است که بر اساس موضوعات و عناوین آموزشی فوق، بخش قابل توجهی از این دوره آموزشی، آموزش عملی و کاربردی است. همچنین برای آموزش نرم افزاری در این وبینار نیز، از نرم افزار بسیار قوی و کاربردی Stata استفاده میگردد. در آموزش مباحث مورد اشاره، از کارهای عملی و سناریوهای کاربردی، بمنظور تقویت مهارت ورزی مورد نیاز، استفاده خواهد گردید.
   همچنین در کارهای عملی از داده های کاربردی مطالعات یا شرایط پرکاربرد و شایع استفاده شده و داده های مورد استفاده در تحلیلهای یا کارهای عملی، داده های مقالات واقعی خواهند بود.

در این وبینار 12 ساعته، چه مستنداتی در اختیار شرکت کنندگان قرار میگیرد؟
در این وبینار، مواد و مستندات آموزشی زیر، در اختیار کلیه شرکت کنندگان قرار خواهد گرفت:
الف) کل فایلهای حاوی اسلایدهای کارگاه
ب) فیلم رکورد شده از اسکرین کامپیوتر مدرس (صوتی تصویری یا فرمت فیلم) که شامل صدای مدرس بر روی توضیحات وی در خصوص مطالب اسلایدها یا کار بر روی نرم‏افزار یا .... بوده و دارای کیفیت HD میباشد. این فیلمها در بستر سامانه نئولج www.neolej.ir در اختیار شرکت کنندگان، قرار میگیرد.
ج) فایلهای دیتای سناریوها یا کارهای عملی، بهمراه خروجی یا output برنامه STATA
د) تمرینهای عملی و راه حلهای مربوط به آنها
ه) مقالات کاربردی که در کلاس ارائه یا در باره آن بحث میشود. معمولاً این مقالات، دارای حداقل یک نکته کاربردی آموزشی، برای استفاده و بهره برداری فراگیران، دارد.

ثبت نام در این وبینار آموزشی (دوره آموزشی آنلاین یا مجازی) 12 ساعته، چگونه است؟
این وبینار آموزشی 12 ساعته طی 4 جلسه 3 ساعته آنلاین برگزار گردیده است که کلیه مباحث ارائه شده (تدریس شده)، بصورت فیلم آموزشی با کیفیت اچ دی، در اختیار ثبت نام شدگان یا شرکت کنندگان قرار میگیرد.

فرایند ثبت نام و واریز شهریه،  از طریق سامانه نئولج به آدرس www.neolej.ir امکان پذیر میباشد.

شهریه این دوره آموزشی بسیار کاربردی (نظری و عملی)، یکصد و بیست هزار 120000 تومان است که از طریق سامانه نئولج، و بصورت پرداخت آنلاین، قابل پرداخت خواهد بود.

قبل از ورود اطلاعات فردی و انجام ثبت نام در سامانه فوق، ابتدا نیاز به ثبت نام در این سامانه است. کلیه فراگیرانی که در طول سال 1398، در این سامانه ثبت نام نموده و دارای اکانت میباشند، نیازی به ثبت نام مجدد نداشته و مستقیماً میتوانند فرایند ثبت نام خود را انجام دهند. اما علاقمندانی که در این سامانه تا کنون ثبت نام انجام نداده اند، ابتدا ثبت نام (رایگان) خود را انجام داده و بعد از دریافت شناسه و رمز عبور، فرایند درج اطلاعات و ثبت نام خود را، انجام دهند.
ضمناً لازم به ذکر است که با همین شناسه و رمز عبور دریافتی،امکان دسترسی به محتوای آموزشی این دوره، در بستر این سامانه، وجود دارد.

لازم به توضیح است که این وبینار بدون کمکهای حوزه معاونت تحقیقات و فنآوری دانشگاه علوم پزشکی مازندران و تلاش بیدریغ معاون محترم پژوهشی آن دانشگاه و مدیران و کارشناسان زیرمجموعه این معاونت، بویژه مدیریت اطلاع رسانی، امکان پذیر نبود. بنابراین با نظر مسوولین این دانشگاه و با توجه به اینکه، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دانشگاه مسوول قطب شمال کشور نیز میباشد، کلیه اعضای محترم هیات علمی، پژوهشگران و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران، بعلاوه 4 دانشگاه قطب شمال کشور (دانشگاههای علوم پزشکی گلستان، بابل، گیلان و شاهرود) از تخفیف 50 درصدی در شهریه ثبت نامی این وبینار، برخوردار ميباشند (مبلغ شهریه شصت هزار 60000 تومان میباشد).

البته لازم به توضیح است که اعضای محترم هیات علمی، متخصصین، پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاههای فوق، باید قبل از انجام ثبت نام و فرایند واریز شهریه، طی تماس با پشتیبان سامانه نئولج (جناب مهندس کارآموز به شماره 09916139137) کد تخفیف دیافت نموده و سپس فرایندهای فوق را انجام دهند.

برای کسب اطلاعات مرتبط با اخبار کلیه دوره های آموزشی حضوری، غیرحضوری و وبینارهای آموزشی و همچنین سایر اطلاع رسانیهای موسسه آمارافزار (دکتر کشتکار)، میتوانید در گروه تلگرامی «آمارافزار» یا آی دی زیر، عضو شوید:

@amarafzar2011

«به امید سلامت و موفقیت همه دوست داران مباحث آمار کاربردی و برگزاری دوره آموزشی موفق»