دوازدهمین دوره جامع آموزش پایه آمار کاربردی با نرم افزارهای Stata و MedCalc

با تمرکز بر کاربرد روشهای آماری در نگارش مقالات

چرا این دوره آموزشی مهم است و شرکت در آن توصیه میشود ؟
در یکی دو دهه اخیر، هم راستا با تخصصی شدن رشته های علمی مختلف، دانش روش شناسی پژوهش و همچنین آمار کاربردی نیز به سوی تخصصی شدن، پیش رفته است. این تغییرات ایجاب میکند که پژوهشگران یا نیروهای تخصصی بخش پژوهش، دانش و مهارت خود را در زمینه های موصوف ارتقاء دهند.
حداقل چند موضوع است که ایجاب مینماید حتی پژوهشگرانی که از یکدهه پیش، در حیطه پژوهش، تحلیل آماری داده های مطالعات مختلف و همچنین نگارش مقالات علمی، فعال هستند، لازم است تا آموزه ها و مهارتهای خود را به روز نمایند. بسیاری از متخصصین اعتقاد دارند که علوم کاربردی از قبیل «روش شناسی پژوهشها» و «آمار کاربردی»، همانند برخی علوم دیگر که محتوای آنها هر چند سال دستخوش تغییراتی قرار میگیرد، نبوده و این علوم را میتوان علوم ثابت و ایستایی دانست. لیکن بررسی روند رخدادهای مهم حاصل از این علوم، گزاره فوق را زیرسوال میبرد. فقط اگر بخواهم در این نوشتار، به برخی از مهمترین این روندها، اشاره نمایم، با مواردی از بشرح ذیل، روبرو خواهیم بود:
•    تغییرات رخداده در طراحی، اجراء، تحلیل آماری و حتی نگارش پژوهشهایی از قبیل مطالعات مشاهده ای (همانند مطالعات کوهورت جمعیتی، مطالعات مورد شاهدی مدرن یا آینده نگر و ...)
•    تغییرات وسیعی که طی 15-10 سال اخیر در متدولوژی مطالعات مداخله ای، تجربه نموده ایم مانند تغییرات مشاهده شده در ثبت پروتکول این مطالعات، ظهور انواع جدیدی از مقالات این دسته از مطالعات که حتی در مواردی کمتر از 10 سال از پیدایش آنها میگذرد، تغییر رویکردهای محاسبه حجم نمونه در این مطالعات بر اساس «معنی داری بالینی» و ...)
•    تغییرات رخداده در مطالعات ارزش تشخیصی که در این مورد، حتی شاید باید تغییرات را وسعتر و بنیادی تر از موارد قبلی بدانیم، چرا که اساساً این گروه از مطالعات پژوهشی، تا قبل از 10 سال قبل، بعنوان گروه مجزایی در انواع مطالعات پژوهشی، مطرح نبوده، در حالیکه هم اکنون یک دسته مجزا محسوب شده و تغییرات گسترده ای را در متدولوژی، تحلیل آماری و نگارش مقالات مربوطه، شاهد هستیم.
•    ...
فلذا بدیهی است که متخصصین رشته ها و علوم مختلف، باید بخش قابل توجهی از وقت خود را صرف «بازآموزی» یا «آموزش مداوم» این حیطه ها نیز بنمایند.
از آنجا که ممکن است، برای علاقمندان و پژوهشگران حیطه های مختلف علمی (اعم از پژوهشگرانی که طی 5 تا 10 سال اخیر وارد حیطه های پژوهشی علوم مختلف گردیده اند یا پژوهشگران با سابقه پژوهشی طولانیتر ...)، هنوز مصادیق تغییرات مورد اشاره، بطور شفافی مشخص نشده باشد، در اینجا تنها به ذکر سه مورد از مصادیق عینی تغییرات 10-5 سال اخیر که در زیرمجموعه تحلیلهای آماری و نگارش مقالات علمی، بوقوع پیوسته، میپدازیم. ضمناً لازم به یادآوری است که این تغییرات و مصادیق مربوطه، در حال حاضر بطور عمده در ژورنالهای پیشرو در علوم مختلف (منظور ژورنالهای گروه موسوم به Q1 یا چارک اول بالاترین مقادیر شاخص «ضریب تاثیر» یا IF در هر رشته تخصصی میباشد)، مشاهده شده، لیکن این تغییرات به سرعت در حال نفوذ و گسترش به ژورنالهای سطوح پایینتر نیز میباشند:

1.    توجه به محاسبه و گزارش شاخصهای «اندازه اثر»، در کنار رویکردهای سنّتی آمار تحلیلی از قبیل «آزمون فرضیه» یا گزارشات آماره و P value. ضمناً بسیار بدیهی است که این موضوع را نباید بدین صورت تصوّر نمود که فقط با یک گزارش شاخص کمی موسوم به «اندازه اثر»، راه حل منطقی به این روند نوظهور است، بلکه نکته کاربردی اصلی، توجه به تفسیر درست و صحیح این شاخصها است که بتواند ضعفهای رویکردهای سنتی را جبران نماید.
2.    توجه اکید به موضوع «معنی داری بالینی» (در ژورنالهای گروه سلامت، پزشکی و سایر حیطه های بین رشته ای یا زیرمجموعه آنها) یا «معنی داری عملی» (در ژورنالهای گروههای علمی غیر پزشکی از قبیل علوم اجتماعی، کشاورزی، علوم انسانی، مدیریت و ...)، در مقیاس «متغیر / متغیرهای وابسته» (یا حتی گاهی متغیر مستقل)، بمنظور نشان دادن ارزش کاربردی نتایج حاصل از پژوهشها
3.    توجه اکید به تغییر رویکرد نظری (فلسفی) و حتی تغییر رویکرد متدولوژیک به موضوع «محاسبه حجم نمونه مطالعات پژوهشی» (یا محاسبه یا برآورد توان مطالعات پژوهشی)، که در واقع این تغییر نیز تا اندازه زیادی، تحت تاثیر دو روند قبلی قرار گرفته است.

وقتی تاثیر این روندهای سه گانه را بر روی بخش «بحث و نتیجه گیری» مقالات مربوطه، بررسی مینماییم، متوجه عمق و گستردگی تاثیر این تغییرات بر روی ساختار ظاهری و محتوایی مقالات علمی خواهیم شد. پر واضح است که تنها تمرکز پژوهشگران، متخصصین، اعضای هیات علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و ...، بر روی کسب دانش و مهارتهای مربوط به این روندها، میتواند راهکار منطقی همزیستی با این روندها باشد و برعکس عکس العملهایی از قبیل مقاومت نسبت به این روندها و تغییرات مربوطه، بجز اتلاف منابع و هدر دادن وقت متخصصین، حاصل دیگری نخواهد داشت. همچنین برخوردهای دیگری از قبیل منتسب نمودن دلایل رد مقالات و پژوهشهای محققین به موضوعات سیاسی از قبیل تحریمها و ...، نیز چاره ساز نخواهد بود.
بنابراین، این دوره آموزشی، شاید تنها دوره آموزشی آمار کاربردی در کشور است (حداقل در شرایط فعلی)، که ضمن پرداختن به مبانی نظری و تشریح این رخدادها، تاثیرات ناشی از آنها را بر روی مباحثی از قبیل طراحی، اجراء، تحلیل آماری و حتی نگارش مقالات مختلف پرکاربرد پژوهشگران رشته های مختلف، مورد بحث و بررسی قرار میدهد و به محققین در هر مورد، راهکارها و توصیه های عملیاتی، ارائه مینماید.
ضمناً یکی دیگر از ویژگیهای مثبت این دوره آموزشی، توجه به پیش نیازهای برخی روشهای آماری، بخصوص روشهایی که مستقیم و غیرمستقیم به روندهای سه گانه فوق، مرتبط است، بوده و علاوه بر پیش نیازها، تاثیرات مختلف این تغییرات را بر فضای نگارش مقالات و حتی تفسیرهای پژوهشگران نیز، تبیین میکند. فلذا در این دوره آموزشی، وقتی روش آماری پرکاربردی تدریس میشود (مانند روش تحلیل واریانس یا ANOVA)، ضمن آموزش این روش بعنوان یک روش تحلیل آماری و جایگاه استفاده آن، شاخص / شاخصهای اندازه اثر مختلف مورد استفاده در کنار تحلیل آماری این روش، نیز تدریس میشود و حتی فراتر از آن، ضمن آموزش عمیق مبانی مربوطه و راهکارهای عملی، قدرت تجزیه و تحلیل فراگیران را برای برخورد در شرایط مختلف، افزایش میدهد. ضمناً آموزش شیوه گزارشدهی و تفسیر اندازه / اندازه های اثر مربوطه نیز، در ادامه آموزش روشهای مختلف آماری، به کابرد بیشتر این آموزشها، برای محققین افزوده و فراگیران را به سرمنزل مقصودشان رهنمون میسازد.

چرا در این دوره آموزشی، مبنای کارهای عملی، نرم افزار Stata (و نه SPSS)، بوده و این نرم افزار، آموزش داده میشود ؟
هر چند، نرم افزار آماری SPSS یکی از پرکاربردترین بسته های آماری مورد استفاده محققین، در تمامی رشته های و گرایشهای علمی است، لیکن دارای محدودیتهای متعدّد و مهمی میباشد. چنانچه مروری به پیشینه و تاریخچه تکاملی این نرم افزار، داشته باشیم، متوجه میشویم که این نرم افزار قبل از آنکه یک نرم افزار عمومی آماری باشد، یک بسته تجزیه و تحلیل آماری، اختصاصی پژوهشهای علوم اجتماعی است . چنانچه از متخصصین یا پژوهشگران خبره در فیلد علوم زیستی و سلامت، بخواهیم که تجربه کار با این نرم افزار را در تجزیه و تحلیل داده‏های این فیلد بیان کنند، بسیاری از ایشان، به وجود مشکلات و محدودیتهای متعددی اشاره مینمایند.
در اینجا لازم است بمنظور روشن شدن اذهان بسیاری از پژوهشگران، بخصوص پژوهشگرانی که علاقمند به ارتقاء فعالیتهای منجر به انتشار مقالات پژوهشی خود هستند، به ذکر برخی از مهمترین و پرکاربردترین محدودیتهای نرم افزار SPSS اشاره نمایم:

•    عدم محاسبه یا برآورد شاخصهای مهمی از قبیل بروز، شیوع، میزان بروز و ...، برای یک بیماری یا پیامد (یا هر رخداد اجتماعی، سلامتی و ...) و بخصوص فاصله اطمینان 95 درصد آن.
•    عدم محاسبه یا برآورد شاخصهای اندازه اثر ساده‏، از قبیل شاخصهای «تفاضل میانگینها» و «تفاضل میانگینهای استاندارد شده» یا Standardized Mean Diff. (SMD) مانند Cohen’s d، Hedges’ g یا Glass’ Delta
•    محدودیت در محاسبه نسبت برتری یا Odds Ratio در مواردی که متغیر مواجهه یا متغیر مستقل مطالعه، بیش از دو سطح یا لایه داشته باشد.
•    عدم محاسبه شاخص یا آماره کاپا (Kappa Statistics) بصورت وزنی (بیش از 2 سطح)
•    غیرممکن بودن تحلیل آماری یک مطالعه مورد-شاهدی همسان شده یا Matched Case-control Study، حتی بصورت تک متغیره (قادر به محاسبه شاخص or در این وضعیت نیست)
•    در روشهای تحلیل واریانس (ANOVA)، محاسبه اندازه اثر همیشه امکان پذیر نیست (روش One-way ANOVA امکان برآورد اندازه اثر اتا یا پارشیال اتا، وجود ندارد) و در سایر تحلیلهای واریانس نیز ، با محدودیت محاسبه تمام شاخصهای اندازه اثر این روشها، روبرو هستیم.
•    محدودیت در ارزیابی اثر یک متغیر مستقل (پیش بینی کننده) رتبه‏ای یا اسمی با بیش از دو سطح (لایه) در رگرسیون خطی (قادر به ایجاد Indicator or dummy variable نیست)
•    غیرممکن بودن رسم نمودار بلند آلتمن (Bland-Altman Plot) بمنظور ارزیابی روایی و پایایی سنجشهای کمی.
•    محدودیت در محاسبه تمامی گونه ها یا انواع شاخص ICC (Intra-class Correlation) در شرایط مختلف ارزیابی پایایی یا قابلیت اعتماد
•    محدودیت در ترسیم انواع نمودارهای پرکاربرد در مقالات (مانند نمودارهای خطی مختص تحلیل داده های با سنجش مکرّر بهمراه error term، نمودارهای ستونی همراه با error term ، نمودار انباشت یا Forest plot برای مقایسه شاخصهای اندازه اثر و ...)
•    تحلیل واریانس با اندازه‏های تکراری (Repeated Measures ANOVA) با دشواریهای زیادی همراه است.
•    امکان انجام متاآنالیز (در مطالعات ثانویه مانند مرور سیستماتیک) وجود ندارد
•    .....

لیست فوق، تنها موارد پرکاربردی از محدودیتها و نقائص این نرم‏افزار بوده و قطعاً تمامی پژوهشگران، متخصصین و حتی دانشجویانیکه حداقل به یکی از کاربردهای یاد شده نیاز داشته‏اند، این محدودیتها را تجربه نموده و بعضاً در شرایط پاسخ به داوریهای مقالات یا درخواست داوران برای تصحیح یک تحلیل آماری و ...، برای آنها فضای چالشی را ایجاد نموده است.
بدیهی است که طراحی یک نرم افزار اختصاصی یک فیلد یا گرایش علمی، تا اندازه زیادی میتواند این نقائص را مرتفع نماید. خوشبختانه نرم افزار STATA با علم و شناخت کامل از نیازهای محققین علوم پزشکی، تقریبا به تمامی نیازهای گرایشهای زیرمجموعه این فیلد، توجه داشته و بهمین خاطر، میتوان آنرا کاملترین و قویترین نرم افزار تجزیه و تحلیل داده های مطالعات پژوهشی فیلد علوم زیستی، سلامت، پزشکی و توانبخشی، نامید. البته باید در کنار ویژگی انطباق با فیلد علوم پزشکی و زیستی، ماهیت متن-باز بودن (Open-source) این نرم‏افزار را هم بعنوان یک ویژگی بسیار مهم که به افزایش درجه پاسخگویی به نیاز کاربران این نرم‏افزار، کمک قابل توجهی مینماید، نیز اشاره نماییم.
از طرف دیگر، بعد از بررسیهای متعددی که بعد از برگزاری و اخذ فیبدکهای چند دوره اخیر از کاربران و فراگیران دریافت نموده و ارزیابیهایی که بر روی نرم‏افزارهای آماری انجام دادم، آموزش نرم‏افزار بسیار مفید، ساده و کاربردی MedCalc را نیز به محتوای این دوره، اضافه نمودم. این نرم‏افزار که محیطی بسیار ساده و کاربر پسند دارد، میتواند در زمینه تولید نمودارهای مهم و کاربردی مورد نیاز پژوهشگران، بخصوص در تنظیم و تدوین مقالات، بسیار کمک کننده و راهگشا باشد. البته برخی تواناییهای دیگر این نرم‏افزار نیز به غنای این دوره آموزشی و ارتقاء دانش و مهارت کاربران در تحلیلهای آماری مورد نیاز، خواهد افزود.

خلاصه اینکه ...
در این دوره آموزشی و با توجه به محتوای آموزشی تنظیمی و سرفصلهای پیش‏بینی شده، حدود 90 درصد نیازهای پژوهشگران در تحلیل آماری انواع مطالعات (توصیفی، رابطه‏ای یا همبستگی، تحلیلی مقطعی، مورد شاهدی و کوهورت، مداخله‏ای یا کارآزمایی و ...) چه از منظر اجرای آزمونها و چه تفسیر و تحلیل آنها، مرتفع خواهد گردید.

لازم به ذکر است که این دوره آموزشی، فقط به مهارتهای عملی کار با این نرم افزار توجه نداشته، بلکه برای هر یک از روشهای آماری یا روشهای تجزیه و تحلیل داده ها، ابتدا مبانی نظری آن روش به زبان ساده و با ذکر مثالهای متعدد، بیان شده، کاربردهای آن روش به صورت عملی و همراه با مثالهای متعدد از متون و مقالات، ذکر میگردد. پس از این مراحل است که نحوه اجرای آن روش تجزیه و تحلیل در نرم افزار، توضیح داده میشود. مثالهای متعددی از این زمینه کاربردی، ذکر شده و برای درک بیشتر فراگیران، تمرینهای عملی برای کار در منزل، در نظر گرفته میشود. ضمناً آموزشهای این دوره، بر روی نگارش مقالات و بخصوص بخشهای مهمی از مقالات که مرتبط با دانش و مهارت پژوهشگران در موضوعات روشهای آماری است (بخشهایی از متد، یافته‏ها و بحث)، تمرکز دارد. به عبارت دیگر، یکی از ویژگیهای متمایز کننده این دوره آموزشی از سایر دوره‏ها یا کارگاههای مشابه، توجه بسیار زیاد بر روی این اصل کلیدی و بنیادی آموزشهای متدولوژی و آمار کاربردی متمرکز است که ارزش عملی و اثربخشی یک دوره آموزشی آمار کاربردی، وقتی مشخص میگردد که این آموزشها بتواند به ارتقاء دانش و مهارتهای نگارش مقالات علمی، توسط فراگیر، منجر شود. خوشبختانه اثربخشی این دوره آموزشی از منظر یاد شده، به کرّات با برگزاری دوره های آموزشی آمار کاربردی آمارافزار، ثابت شده است.        

در این دوره آموزشی، چه مباحثی تدریس میشود ؟

سرفصلهای این دوره آموزشی به تفکیک دروس مختلف برنامه ریزی شده، بدین شرح است:

    درس اول: آشنایی با محیط نرم افزار Stata و کار با این نرم افزار

• o    آشنایی با امکانات و تواناييهای Stata در تحلیل آماری
• o    نحوه کار کردن با اين نرم افزار با دو شیوه «مبتنی بر منوها» و «مبتنی بر دستورالعمل»
• o    آشنايي با ساختار سينتاکس در نرم افزار Stata و یادگیری سینتاکس ژنریک

    درس دوم: آمار توصيفي و استفاده از آن در مقالات

• o    آشنايي با انواع شاخصهاي مرکزي و پراکندگي (میانگین، میانه، شاخصهای دامنه ای، واریانس و انحراف معیار، ضریب پراکندگی و ... و کاربردهای آنها در مطالعات و مقالات)
• o    آشنایی با برخي توزيعهاي مهم آماري و کاربرد این توزیعها در مقالات
• o    آشنايي با انواع کاربردهاي جداول در مقالات (جداول توصیفی، جداول گزارشی، جداول مقایسه‏ای، جداول اختصاصی روشهای چندمتغیره و ...)
• o    یادگیری انواع فرمتهای استاندارد جدول (1) در مقالات (در انواع مطالعات)

    درس سوم: توزیع نرمال و ارزیابی نرمالیتی

• o    آشنايي با خصوصيات و ويژگيهاي توزيع نرمال و توزيع نرمال استاندارد
• o    چگونگي ارزيابي نرماليتي در شرايط عملي (انواع مقالات)
• o    آشنایی با مفهوم توزیع Near Normal (نزدیک نرمال یا تقریباً نرمال)
• o    آشنايي با مراحل ارزيابي «نرمال بودن توزيع داده های مختلف» و نحوه تصمیم گیری در این باره ...

    درس چهارم: مدیریت داده ها در نرم افزار Stata :

• o    ایجاد انواع متغیرها
• o    نحوه لیبل گذاری بر کدهای متغیرها
• o    تغییر کد گذاری متغیرها
• o    تغییر متغیرها از کمّی به طبقه بندی شده
• o    ارزیابی اثر انواع ترانسفورمیشن ریاضی بر روی نرمال شدن انواع داده های غیرنرمال و ...

    درس پنجم: مقدمات آمار تحلیلی (آزمون فرضیه ؛ برآورد)،

• o    رویکرد «معنی داری آماری» در مقابل رویکرد «استفاده از اندازه اثر»
• o    آشنایی با محدودیتهای رویکرد «معنی داری آماری» در تفسیر نتایج حاصل از یک هدف یا فرضیه در مطالعه پژوهشی
• o    آشنایی با «سه گانه یافته ها» (شاخصهای سه گانه مقدار P، اندازه اثر و فاصله اطمینان اندازه اثر) در انواع مقالات و تفسیر اجزای مختلف سه گانه در مقالات
• o    آشنایی با دو یا سه گروه پرکاربرد در بین انواع اندازه‏های اثر و نحوه تفسیر و کاربرد آنها

    درس ششم: محاسبه یا برآورد حجم نمونه

• o    آشنایی با مبانی نظری «محاسبه حجم نمونه» در منطق آمار تصادفی
• o    یادگیری سه رویکرد مختلف محاسبه حجم نمونه در مطالعات پژوهشی:
  •     رویکرد استفاده از Empirical Data (داده های تجربی)
  •     رویکرد استفاده از اندازه های اثر و پیش بینی قدرت رابطه
  •     رویکرد استفاده از «معنی داری بالینی» یا «حداقل تفاوت مهم از نظر بالینی / عملی»
• o    تفاوت رویکرد «معنی داری بالینی (عملی)» در مقابل «معنی داری آماری» در محاسبه حجم نمونه و فواید آن
• o    آشنایی و یادگیری دستورات محاسبه حجم نمونه در Stata

    درس هفتم: روشهای آماری تک متغیره کمّي (آزمونهاي خانواده t ؛ آزمونهای ناپارامتری)

• o    آشنایی با مفهوم و کاربرد «روشهای آماری تک متغیره»، مزایا و محدودیتهای آنها
• o    یادگیری جایگاه کاربردی انواع روشهای تک متغیره در انواع مطالعات / مقالات پژوهشی
• o    یادگیری عملی اجرای انواع آزمونهای خانواده T test و اندازه های اثر مربوطه، بهمراه تفسیر آنها
• o    آشنایی با روشهاي ناپارامتري مختلف و يادگيري آنها بصورت معادلهاي پارامتريک و نحوه اجراء در Stata

    درس هشتم: الگوريتم گزارش، تفسير و نتيجه گيري بر اساس شاخصهاي اندازه اثر

• o    آشنایی با الگوريتم جديد و کاربردي کار با شاخصهاي اندازه اثر (اندازه اثرهاي پرکاربرد)
• o    آشنايي با مناطق تفسيري اندازه اثرهاي پرکاربرد و چگونگي تفسير آنها
• o    اجراي چندين کار عملي براي يادگيري کامل کار با الگوريتم تفسير اندازه اثر...

    درس نهم: روشهای آماری داده هاي طبقه بندي (آزمون کاي دو ؛ آشنايي با انواع آزمونهاي کاي دو و جايگاه کاربردي آنها و شاخصهاي اندازه اثر خانواده «خطرنسبي»)

• o    آشنایی با روش آماري داده هاي طبقه بندي شده و جداول متقاطع (توافقي)
• o    آشنايي با انواع پرکاربرد آزمونها خانواده کاي دو (پيرسون، روند، مانتل هنسل و ...)
• o    آشنايي با جداول 2 در 2 و جايگاه کاربردي آن در رشته هاي مختلف
• o    آشنايي با وضعيت پايه محاسبه و تفسير شاخصهاي اندازه اثر پرکاربرد خانواده «خطر نسبي»، يعني Odds Ratio (OR) و Risk Ratio (RR)

    درس دهم: برخورد منطقي با پديده‏هاي مخدوشگري و برهمکنش (Interaction)

• o    تعريف و طبقه ‏بندي انواع خطاها (خطاي تصادفي و سوگرايي يا Bias) در مطالعات پژوهشي
• o    تعريف مفهومي و عملي پديده «مخدوش کنندگي»
• o    نحوه ارزيابي متغير / متغيرهاي مخدوش کننده و راهکارهاي کنترل مخدوشگري
• o    آشنايي با روش «طبقه بندي» يا Stratification (يا روش مانتل هنسل) و نحوه ارزيابي اثرات مخدوش کنندگي (Con found ing, Mediating)، يا برهمکنش (Interaction)
• o    يادگيري شيوه تفسير شاخصهاي اندازه اثر در شرايطي که مخدوشگر / مخدوشگرها، کنترل نشده و شرايطي که اين متغيرها کنترل شده‏اند.

    درس يازدهم: روشهای خانواده «تحليل واريانس» يا ANOVA

• o    آشنایی با شيوه طبقه بندي کاربردي روشهاي زيرمجموعه خانواده ANOVA
• o    يادگيري تحليل واريانس يکطرفه در نرم افزار Stata و برآورد دو نوع شاخص اندازه اثر اين تحليلها (اتا اسکوير يا پارشيل اتا اسکوير ؛ تفاضل ميانگينهاي استاندارد شده)
• o    کاربرد انواع روشهاي تحليل واريانس (يکطرفه، دو طرفه و يا بالاتر، آناليز واريانس/ کوواريانس و ...) در تحليل آماري مطالعات با سنجشهاي قبل و بعد دو يا چند گروهي
• o    يادگيري اين سوال: چرا روش آماري آزمون تي براي تحليل مطالعات قبل و بعد دو گروهي، صحيح نيست؟
• o    آشنايي با شيوه گزارشدهي و نگارش مقاله در تحليلهاي قبل و بعد و نحوه تکميل جداول مربوطه و نمودارهاي مناسب اين مطالعات

    درس دوازدهم: تحليل همبستگي (Correlation) و رگرسيون خطي

• o    آشنايي با تحليلهاي همبستگي و انواع ضريبهاي همبستگي و کاربردهاي آنها در پژوهشها
• o    آشنايي با سوءبرداشتهاي رايج استفاده از شاخص ضريب همبستگي در مطالعات پژوهشي
• o    آشنايي با پيش‏فرضهاي آماري رگرسيون خطي و راهکارهاي برخورد با شرايطي که پيشفرضها برقرار نباشند.
• o    يادگيري جايگاه کاربرد روش رگرسيون خطي تک متغيره و چند متغيره و آشنايي با شاخصهاي اندازه هاي اثر مختلف اين روش و نحوه تفسير آنها
• o    چگونه در شرايطي که متغير وابسته مطالعه شما، توزيع نرمال ندارد، از روش رگرسيون خطي، استفاده نماييد؟!!؟؟
• o    نحوه گزارشدهي تحليلهاي همبستگي و رگرسيون خطي در مقالات (متن، جداول و نمودارها)

    درس سيزدهم: تحليل «رگرسيون لجستيک» يا Logistic Regression

• o    آشنایی با طبقه بندي زيرمجموعه رگرسيون لجستيک و شرايط مختلفي که در آنها، ميتوانيم از رگرسيون لجستيک، استفاده کنيم!
• o    پيشفرضهاي مختلف رگرسيون لجستيک و نحوه برخورد با مواردي که اين پيشفرضها، برقرار نباشند.
• o    آشنايي با شاخص اندازه اثر رگرسيون لجستيک و نحوه گزارش آن
• o    آشنايي با جايگاه کاربردي رگرسيون لجستيک تک متغيره، چندمتغيره و رگرسيون لجستيک شرطي
• o    نحوه گزارشدهي تحليلهاي رگرسيون لجستيک در مقالات (متن، جداول و نمودارها ...)

    درس چهاردهم: تحليل واريانس به سنجشهاي تکراري (Repeated Measures ANOVA)

• o    آشنايي با جايگاه کاربرد روش RM-ANOVA و چگونگي تنظيم داده‏هاي مطالعه براي اجراي اين روش تحليل آماري
• o    آشنايي با نمودار خطي (با error term) در RM-ANOVA و تفسير معني داري فاکتور زمان
• o    آشنايي با نحوه تفسير عامل «برهمکنش بين گروه و زمان» در اين روش تحليل آماري
• o    آشنايي با روش چندمرحله‏اي تحليل RM-ANOVA در Stata و تفسير هر مرحله
• o    آشنايي با شاخصهاي اندازه اثر روش RM-ANOVA و نحوه تفسير اين شاخصها
• o    يادگيري تحليل آماري در مطالعات مشاهده‏اي و مداخله‏اي دو يا چندگروهي با حداقل سه بار سنجش پيامد (متغير وابسته) و تفسير صحيح آنها
• o    نحوه گزارشدهي تحليلهاي آماري فوق در مقالات (متن، جداول و نمودارها ...)

    درس پانزدهم: نمودارهاي پرکاربرد و ترسيم آنها در انواع مقالات

• o    آشنایی با 7 دسته نمودارهاي پرکاربرد در انواع مقالات و چگونگي ترسيم آنها
• o    آشنايي با نرم افزار MedCalc و ترسيم انواع نمودارهايي که در اين نرم افزار، بطور ساده تري ميشود آنها را رسم نمود.
• o    يادگيري نحوه انتقال داده‏ها از نرم‏افزارهاي استيتا، اکسل و SPSS به نرم‏افزار MedCalc
• o    آشنايي با دستورالعمل نمودارهايي که در نرم افزار استيتا، ميتوان آنها را رسم نمود.
• o    تفسير نمودارهاي پرکاربرد و آشنايي با اشکالات شايع محققين در تفسيرهاي نموداري
•  

این دوره آموزشی، مشتمل بر چند ساعت آموزش است؟ برنامه برگزاری جلسات، چگونه است و مدرس آن کیست؟

این دوره آموزشی، شامل 65 ساعت آموزش نظری و عملی بوده که کلیه جلسات آموزشی بصورت آنلاین (غیرحضوری) برگزار خواهد گردید. ضمناً ترکیب این دوره ، بدین فرمت خواهد بود:
•    45 ساعت آموزش نظری، عملی که در قالب 15 جلسه سه ساعته، طی 15 هفته متوالی (در هر هفته يک جلسه)، تدریس خواهد گردید. جلسات آموزشی در این دوره بصورت « غير حضوری (آنلاين)» میباشد.‎
•    20 ساعت تمرین عملی تحلیل داده، ترسیم جداول و نمودارها برای تبدیل تحلیلها به مقالات و همچنین تمرین تفسیرهای صحیح آزمونها و روشهای آماری مختلف و رفع اشکالات و ابهامات شرکت کنندگان، در قالب 10 جلسه آنلاین 2 ساعته، آموزش داده خواهد شد. مجموع این مباحث ارائه شده در این گونه جلسات به «جلسات کار عملي (تمرينها)» مشهور میباشند.
این دوره آموزشی، از روز چهارشنبه 28 اسفند ماه آغاز میگردد. با توجه به ایام تعطیلات و شرایط خاص کشور، 6 جلسه اول در سه روز (هر روز 2 جلسه که یک جلسه بین ساعات 12-9 و دیگری بین ساعات 17-14 برگزار خواهد شد) و طی روزهای 28 اسفند ماه، 2 و 5 فروردین ماه (1399)، برگزار میگردد. ضمناً تا قبل از روز 5 فروردین، زمان برگزاری جلسات بعدی (جلسات هفتم به بعد)، مشخص و به اطلاع کلیه شرکت کنندگان خواهد رسید.
همچنین در این دوره آموزشی نیز، به روال سایر آموزشها، یک گروه تلگرامی، بمنظور اطلاع رسانی برگزاری جلسات و همچنین طرح سوالات احتمالی و دریافت پاسخ (توسط مدرس) و یا طرح اشکالات و ابهامات و پاسخ به آنها و ...، ایجاد خواهد گردید.

این دوره آموزشی، توسط «دکتر عباس کشتکار»، عضو هیات علمی دانشگاه تهران که دارای نزدیک به دو دهه سابقه تدریس دروس تخصصی در حیطه های متدولوژی پژوهشها، آمار کاربردی و نگارش مقالات علمی است، طراحی شده و توسط ایشان نیز تدریس میگردد.

ضمناً این دوره، همانند بسیاری از دوره های آموزشی ایشان، دارای سابقه نسبتاً طولانی و چند ساله برگزاری بوده و بطور متوسط بیش از 90 درصد شرکت کنندگان این دوره های آموزشی از کیفیت آموزشها، رضایت داشته اند.

در این دوره آموزشی، چه محتوا یا مستنداتی به فراگیران، داده میشود ؟
در این دوره آموزشی، مواد و مستندات آموزشی زیر، در اختیار کلیه شرکت کنندگان قرار خواهد گرفت:
الف) کل فایلهای حاوی اسلایدهای کارگاه
ب) فیلم رکورد شده از اسکرین کامپیوتر مدرس (صوتی تصویری یا فرمت فیلم) که شامل صدای مدرس بر روی توضیحات وی در خصوص مطالب اسلایدها یا کار بر روی نرم‏افزار یا .... بوده و دارای کیفیت HD میباشد. این فیلمها در بستر سامانه نئولج www.neolej.ir در اختیار شرکت کنندگان، قرار میگیرد.
ب) فایلهای دیتای سناریوها یا کارهای عملی، بهمراه خروجی یا output برنامه STATA و MedCalc
ج) تمرینهای عملی و راه حلهای مربوط به آنها
د) کتابهای مرجع آمار کاربردی (کتاب آمار کاربردی پروفسور آلتمن)، یک کتاب مفید و کاربردی تحلیل آماری با Stata و کتاب راهنمای نرم‏افزار MedCalc (بصورت کتاب الکترونیک)
ه) مقالات کاربردی که در کلاس ارائه یا در باره آن بحث میشود. معمولاً این مقالات، دارای حداقل یک نکته کاربردی برای استفاده و بهره برداری فراگیران است.

چگونه میتوانم در این دوره آموزشی، ثبت نام نموده و در آن شرکت نمایم ؟
شهریه کل این دوره آموزشی 65 ساعتی مجازی (آنلاین)، مبلغ 700،000 تومان است. البته این مبلغ بدون احتساب تخفیفها بوده و برای علاقمندان و شرکت کنندگان این دوره آموزشی مبالغ تخفیفی در نظر گرفته شده است که برای اطلاع از جزئیات آن، به جدول 1 مراجعه نمایید.
لازم به ذکر است که برای ثبت نام در این دوره آموزشی، مطابق روال جدید ثبت نام و دسترسی به دوره‏های جدید آمارافزار، این فرایند از طریق سامانه نئولج به آدرس www.neolej.ir صورت میگیرد.

لازم به ذکر است که بمنظور سهولت فرایند ثبت نام برای علاقمندان به شرکت در این دوره آموزشی که مشمول گروههای A و B جدول شماره 1 (جدول شهریه های ثبت نامی) میباشند، کدهای تخفیف مربوطه، برای اعمال تخفیفهای اعطاء شده، توسط پشتیبان محترم سامانه نئولج و از طریق تلگرام (یا روشهای دیگر، از قبیل پیامک یا تماس تلفنی و ...) به ایشان اعلام خواهد گردید. لیکن چنانچه تا قبل از پایان مهلت ثبت نام (ساعت 20 روز سه شنبه 27 اسفند ماه)، این اطلاع رسانی انجام نشد، با پشتیبان سامانه نئولج (به شماره همراه 09916139137) تماس تلفنی (یا پیامکی و یا حتی در تلگرام)، برقرار نموده و علت را جویا شوید. بهر حال مشمولین دو گروه A و B هیچ نگرانی از این بابت نداشته باشند.

البته فراگیران مشمول گروههای C و D نیاز به دریافت کد نداشته و میتوانند از طریق سامانه فوق، ثبت نام و پرداخت شهریه خود را انجام دهند.
لازم به یادآوری است که برای ثبت نام در این دوره، ابتدا باید در سامانه نئولج، یک اکانت شخصی ایجاد نمایید. فرایندایجاد اکانت شخصی، رایگان بوده و برای هر فرد، فقط یکبار این فرایند باید صورت گیرد. فلذا کلیه علاقمندانی که در گذشته (از ابتدای سال 1398)، حداقل در یک دوره آموزشی از بستر سامانه نئولج ثبت نام نموده اند، دارای اکانت شخصی هستند و نیاز به تکرار فرایند ثبت نام ندارند. لیکن عزیزانی که برای اولین بار از سامانه نئولج دیدار نموده و سابقه قبلی شرکت در این آموزشها را ندارند، دارای اکانت نیستند و باید در اولین فرصت، ابتدا ساخت اکانت شخصی را به انجام رسانند.

بدیهی است، دسترسی کلیه شرکت کنندگان به یکایک محتوای آموزشی این دوره (اعم از فیلمهای رکورد شده، اسلایدهای جلسات، تمرینها، و ....)، از طریق سامانه نئولج، صورت میگیرد و به عبارت دیگر، هر یک از کاربران با وارد نمودن شناسه و رمز عبور خود، وارد صفحه اصلی دوره های شرکت نموده شده و سپس میتواند از محتوای این دوره و یا هر یک دوره‎هایی که قبلاً در آنها ثبت نام نموده، بهره مند گردد.
همانطور که در راهنمای این سامانه ملاحظه نموده اید، دسترسی به کلیه محتوای هر یک از دوره های آموزشی، منحصراً برای فرد ثبت نام شده بوده و از در اختیار قرار دادن این محتوا به دیگران، جداً و اکیداً خودداری فرمایید. این سامانه مجهز به تکنولوژیهای بسیار مدرن ردیابی فایل بوده و در صورتیکه مورد فوق، بهر دلیلی رعایت نشود، اطلاعات فرد نقض کننده (هر دو فرد ارسال کننده و دریافت کننده غیرقانونی محتوا)، از طریق این تکنولوژی در اختیار پشتیبانی فنی نئولج و ...، قرار گرفته و مطابق با قوانین نقض مالکیت معنوی، اقدام خواهد گردید.

ضمناً مطالب این دوره آموزشی، نسبت به نهمین و دهمین دوره آموزشی آمار کاربردی، حدود 20 درصد، و نسبت به دوره های آمار کاربردی هشتم و قبلتر از آن (دوره هشتم در پاییز و زمستان 1396 برگزار گردیده بود)، به میزان حداقل 40 درصد تفاوت داشته و در آن بروز رسانی انجام شده است. بنابراین بمنظور رعایت حقوق شرکت کنندگان دوره‏های قبلی، تخفیف بسیار بالایی (35 درصد) برای این عزیزان در نظر گرفته شده است (گروه A جدول 1).

«به امید برگزاری دوره آموزشی موفق»