سیمای جدید پذیرش مقالات پروتکول مرور سیستماتیک:

همانطور که بسیار از علاقمندان و پژوهشگران مطالعات مرور سیستماتیک / متاآنالیز اطلاع دارید، نزدیک به دو دهه طول کشید تا پس از مقالات مرور سیستماتیک و متاآنالیز، مقالات پروتکول این دسته از مطالعات توسط ژورنالهای این حیطه مورد پذیرش قرار گرفته و منتشر شوند. به عبارت دیگر، در عمل از سالهای 2010 و 2011، اولین مقالات حاصل از پروتکولهای مرور سیستماتیک، در ژورنالهای معتبر، منتشر گردیدند. قطعاً فقدان بخش یافته ها و بحث و نتیجه گیری، احتمال تغییر پروتکول مقاله اصلی (منظور مقاله ای که حاصل یافته های پروژه مرور سیستماتیک اولیه میباشد) نسبت به پروتکول منتشر شده بصورت مقاله، دو علت اصلی عدم انتشار مقالات پروتکول مرور سیستماتیک، تا آن زمان بوده است.

لیکن بهر حال، گستردگی فضای انتشار مقالات مرور سیستماتیک / متاآنالیز و همچنین استقرار سامانه های ثبت پروتکولهای مرور سیستماتیک، همانند کارآزماییهای بالینی، دو عامل مثبت تاثیرگذار بر استقبال تدریجی ژورنالها، نسبت به مقالات پروتکول مرور سیستماتیک، بوده و میتوان این دو عامل را در این زمینه موثر دانست.
بهر حال از سال 2011، سیر صعودی انتشار مقالات پروتکولهای مرور سیستماتیک، با شیب تندی مشهود بوده، بطوریکه میانگین رشد سالانه این مقالات 140% یا 1.4 برابر میباشد. به عبارت دیگر، تعداد مقالات پروتکولهای مرور سیستماتیک بین سال 2012 (43 مقاله) تا سال 2016 (427 مقاله)، حدود 10 برابر افزایش نشان داد.

تشریح فضای انتشار مقالات حاصل از پروتکولهای مرور سیستماتیک، موید این موضوع است که فضای استقبال از این دسته از مقالات، بسیار محدود بوده و منطقاً اگر قرار باشد این فضا، گسترش و توسعه یابد، این فضای گسترش باید تدریجی باشد. بنابراین تا سال 2016، اگر ژورنالهایی که در فضای مطالعات مرور سیستماتیک / متاآنالیز، تخصصی بودند را، بحساب نیاوریم (مانند ژورنال اختصاصی موسساتی مانند کوکران، Joanna Bridggs و ...)، تعداد مابقی ژورنالهایی که مقالات حاصل از پروتکولهای مرور سیستماتیک را پذیرش مینمودند، از تعداد انگشتان یکدست نیز کمتر بود.

پژوهشگران مرور سیستماتیک / متاآنالیز، در ابتدای سال 2016 و در فضای بین المللی، فقط دو گزینه ژورنال BMJ Open و Systematic Reviews، را بعنوان کاندید انتشار مقالات حاصل از پروتکولهای این دسته از مطالعات، در اختیار داشتند.

اگر به ویژگیهای کیفیت مطلوب مطالعات مرور سیستماتیک توجه نماییم، در اکثر ابزارهای ارزیابی کننده کیفیت متدولوژیک مرورهای سیستماتیک، مانند ابزار AMESTAR، اولین سوال یا ایتم، وضعیت انتشار یا دسترسی به پروتکول/ مقاله حاصل از پروتکول، میباشد. بنابراین بدیهی است که این محدودیت فضای انتشار این دسته از مقالات، پژوهشگران مرور سیستماتیک و متاآنالیز را با دشواری در به مطلوبیت رساندن مقالات مرور سیستماتیک، روبرو مینماید.

خوشبختانه از ابتدای سال 2017، این فضا بشدّت تغییر نمود و گزینه های فراروی پژوهشگران مرور سیستماتیک، برای انتشار مقالات حاصل از پروتکولهای مطالعات آنها، افزایش نشان داد. برای دسترسی به این اطلاعات، بصورت کاربردی، جدول زیر تنظیم گردید تا در یک نگاه و بطور خلاصه، هر پژوهشگر یا نویسنده اینگونه مقالات، براحتی بتواند گزینه های وضعیت فعلی خود را مشخص نماید.

جدول توزیع ژورنالهایی که مقالات پروتکول مرور سیستماتیک را پذیرش و منتشر مینمایند:

 
همانطور که در جدول فوق مشاهده میگردد، دو ژورنال اول این لیست، روی همرفته در طول سه سال اخیر منتهی به سال 2016 (سالهای 2014 تا 2016)، محل انتشار بین 50 تا 80 درصد مقالات پروتکول مرور سیستماتیک را بخود اختصاص داده اند، فلذا اگر بخواهیم برای مقالات پروتکول مرور سیستماتیکمان، فارغ از موضوع و نوع مطالعه مرور سیستماتیک، ژورنالی هدفگذاری نموده که در صورت قوی بودن وضعیت نگارشی مقاله مربوطه، مکان بالقوه قابل قبولی برای انتشار این دسته از مقالات باشد، این دو ژورنال، گرینه های مناسبی هستند.

از طرف دیگر اگر برای پروتکول مرور سیستماتیکی، سرعت انتشار، اولین معیار یا شرط برای نویسنده یا محقق باشد، دو ژورنال ردیفهای 7 و 8، گزینه مناسبی هستند، چرا که این دو ژورنال بتازگی معیارهایی را برای انتشار سریع مقالات پروتکول در نظر گرفته اند و آن هم این است که اگر پروتکول یک مرور سیستماتیک، در سازمان تامین کننده منابع محقق اصلی بصورت گرانت پذیرفته شده باشد و در آن سازمان داوری صورت گرفته و نتیجه داوری نیز مکتوب باشد، ژورنال مربوطه، این گونه مقالات را برای داوری ارسال ننموده و تقریباً طبق اعلام ژورنال در ظرف مدت کوتاهی (حدود 3 هفته) آنرا منتشر مینماید.

لازم به ذکر است که هر چند ژورنالهایی که بصورت موردی یک مقاله پروتکول مرور سیستماتیک را منتشر مینمایند، کم نبوده و ژورنالهای جدول فوق، ژورنالهایی هستند که بیش از چند مورد، انتشار مقاله پروتکول مرور سیستماتیک را در سابقه خود دارند، اما هر محقق مرور سیستماتیکی که بخواهد مقاله حاصل از پروتکول مرور سیستماتیکش را منتشر نماید، میتواند هر ژورنالی که حداقل یک مقاله پروتکول (از هر مطالعه ای مانند کارآزمایی بالینی، مطالعه مشاهده ای و ...) را در سابقه مقالات قبلی اش منتشر نموده را کاندید آن ژورنال در نظر بگیرید، چرا که بسیار رخ داده که ژورنالی برای اولین بار وقتی با این چنین مقاله ای روبرو شده، حتی بدون وجود نام اینگونه مقالات در دستورالعمل نویسندگان آن، مبادرت به انتشار اینگونه مقالات نموده است. اما اگر در دستورالعمل نویسندگان ژورنالی، به صراحت قید شده باشد که مقاله پروتکول مرور سیستماتیک، منتشر نمیگردد، دیگر وقتتان را برای سابمیت این مقاله در آن ژورنال از دست ندهید.