در شماره 21 مارس 2019 ژورنال بسیار معتبر NATURE، یعنی دقیقاً مصادف با اولین روز از عید نوروز سال 1398 خورشیدی، خبری موجب تعجب بخش قابل توجهی از پژوهشگران یا جامعه آکادمیک جهان گردید:

«بازنشستگی معنی داری آماری»

آیا این یک خبر ژورنالیستی است؟؟؟؟؟ آیا ارزش علمی دارد؟ یا خیر؟ .....

حتماً بسیاری از شما علاقمندان مباحث آمار کاربردی و متدولوژی، در آموزشهای یک سال اخیر «آمارافزار»، بخاطر دارید که یکی از روندهای نوظهور مهم در متدولوژی پژوهشها (بخصوص در مطالعات مداخله ای یا کارآزماییها)، چیره شدن رویکرد یا دیدگاه «معنی داری عملی یا بالینی» بر «معنی داری آماری» است.

به عبارت دیگر، در بسیاری از مطالعات پژوهشی، مهمتر از اینکه تفاوت توزیع یک متغیر در دو یا چند گروه تحت مطالعه، از نظر آماری معنی دار باشد، این است که از منظر «عملی» یا «بالینی»، چه مقدار تفاوتی بین دو گروه مشاهده میگردد !

نیک بخاطر دارم که در موقعیتهای زیادی (منظورم از موقعیتها، برگزاری یا تدریس در یک کارگاه آموزشی یا کلاس، ....)، بمحض تشریح و تبیین مبحث «روندهای نوظهور» در پژوهشهای علمی جهان، به این روند میرسیدم، بعضاً با مخالفتهایی از جانب همکاران بزرگوارم روبرو میشدم که ....: «.... این امری خوش بینانه است که موضوعی با ریشه دار بودن معنی داری آماری، به آخر خط رسیده باشد. قطعاً این چنین که شما پیش بینی میکنید نخواهد شد ....». حتی شدت این برخوردها، گاهی تا بدانجا پیش میرفت که این دوستان و سروران گرامی از پاسخها و توضیحات تکمیلی یا دلایل بنده، بیشتر آشفته و معترض میشدند و محل کلاس یا سالن را ترک میکردند .....

قطعاً بسیاری از شما عزیزان که با روحیّات من آشنایی دارید، میدانید که هدف بنده از طرح این موضوع در اینجا، تشریح اینگونه برخوردها نبوده و نیست، بلکه صرف نظر از اهداف آموزشی و اطلاع رسانی که هدف اساسی و فلسفه وجودی وب سایت آمارافزار و کل زیرمجموعه های آنست، قصدم تاکید مجددی است بر اینکه تجمیع نظرات خبرگان و صاحبنظران به نقطه ای از قوت و بزرگی رسیده است که دیگر این روند، به شکل قبلی آن نخواهد ماند و یک تغییر آشکار و فاحش در شرایط و حتی تصمیمات یا تصمیم گیریها، ایجاد خواهد نمود.

در واقع این همان مفهومی است که از منظر ریاضی، در یک منحنی روندها، به آن «نقطه عطف» میگویند. همانطور که از نظر ریاضی، نقطه عطف جایی است که باید منتظر یک تغییر آشکار و بزرگ در آن روند باشیم، در این موقعیتی که هم اکنون در آن قرار داریم، باید منتظر رخدادهای نسبتاً بزرگ و قابل توجه که تغییرات سترگی در تصمیم گیریها را بدنبال خواهد داشت، باشیم.

شاید تصویر بالا که برگرفته از مقاله مورد نظر در ژورنال وزین NATURE است، به بهترین گونه این موقعیت پژوهشگرانی که در جریان پیش درآمدهای این روند نوظهور نبودند، نشان میدهد؛

...... تصویر مردی که با پرونده ای در دست با حالتهایی آمیخته با ترس و تعجب، به تردید در حال تماشای اتاق نسبتاً تاریکی است که گویا توسط منشی یا راهنمای یک ساختمان، برای ایام بازنشستگی به آن دعوت شده است !!! شاید حتی نتوان واژه «دعوت» را برای توصیف این موقعیت مرد قصه ما، واژه درستی دانست، چرا که این موضعیت را بهتر است، «بازنشستگی اجباری» تلقی نمود و قطعاً هیچ یک از ما، به بازنشستگی اجباری و یا دستوری، دعوت نمیشویم !!!!

البته قصدم از ورود به این بحث، تنها بازگو کردن داستان وار این موقعیت نیست و قطعاً در روزهای آینده مباحث مهم و کاربردی را برایتان خواهم نوشت. اما تا آن زمان، بخصوص برای دوستان و همراهانی که با این روند و بخصوص پیش درآمدهای آن، آشنایی کافی ندارند، میخواهم توصیه کنم که مطالب لینکهای زیر را مطالعه نمایید:

مقاله کامنتری «دانشمندان در مقابل معنی داری آماری بپا خواستند» در 20 مارس 2019 ژورنال Nature را از اینجا بخوانید.

مقاله کامنتری «بازنشستگی معنی داری آماری، اما هنوز آزمون فرضیه وجود دارد» در 22 مارس 2019 ژورنال Nature را از اینجا بخوانید.

..... ادامه دارد!