پیش درآمدی به موضوع:

در طول 4 سال اخیر که از طراحی و برگزاری اولین دوره آموزشی روش شناسی پژوهش، تحت عنوان «متدولوژی مدرن»، میگذرد، بسیار با این نوع تفکر برخورد داشته ام که مخاطبین گرامی (البته نه همه مخاطبین)، سطح دانش و مهارتهای پژوهشی خود را فراتر از این دوره آموزشی میدانند و جویای دوره های آموزشی هستند که هر چه سریعتر بتواند آنها را به محققینی مبدّل نماید که با دانش و مهارتهای سطح بالا، تولیدات یا بروندادهای پژوهشی (مانند طرحهای مختلف پژوهشی یا مقالات و ...) متعددی را منتشر نمایند. حال در این مقاله، قصد دارم این طرز تلقی و تفکر را زیر ذره بین قرار دهم.

شاید طرح این سوالات و تامل بر روی پاسخ آنها بتواند به روشن شدن مسیر عملی پژوهشگران کشورمان، بویژه محققین جوان کمک نماید:

1- آیا پیش نیاز دانش متدولوژی برای محققین، دانش و مهارتهای مرتبط با «نگارش یک پروپوزال» است ؟

2- آیا علم «متدولوژی» مانند بسیاری از حیطه ها یا دیسیپلینهای علمی، در طول زمان از فرایندهای تغییر و تحوّل، گذر نموده ...؟ یا اینکه این شاخه کاربردی علم، تغییرات قابل توجهی را در طول چند دهه اخیر، به خود ندیده است؟

3- آیا شواهدی از «تغییر و تحوّل» در مبانی و راهکارها یا رویکردهای این دانش کاربردی، بویژه در 2 دهه اخیر، داشته ایم ؟؟؟

4- شاخه کاربردی علم «متدولوژی»، از نظر موضوعی و محتوایی، مشتمل بر چه مباحث و سرفصلهایی است؟

و در نهایت، بعنوان آخرین سوال مهم و کلیدی ....:

5- نقش موضوعات و مباحث مرتبط با این دانش کاربردی در ارتقاء دانش و مهارتهای عملی و بروندادهای پژوهشی محققین، چقدر است ؟؟؟

حال در این نوشتار، تلاش میکنم که با پاسخدهی به این 5 سوال کلیدی و مهم، ذهن شما مخاطبین عزیز و گرامی را با این پیش نیاز مهم و محوری در پژوهشهای امروزی، آشناتر کنم.

در باره سوال اول، متاسفانه این یک طرز تلقی نسبتاً شایع در بین بسیاری از پژوهشگران است که آنچه لازم است بعنوان دانش و مهارت «روش شناسی» بیاموزند را در دوران دانشجویی (یا بعضاً در دوران آغازین زندگی حرفه ای بعنوان یک متخصص یا پژوهشگر)، در قالب کارگاه یا آموزش «شیوه پروپوزال نویسی پژوهشها» یا «چگونه یک پروپوزال بنویسیم؟»، گذرانده اند و از آنجا که تقریباً همه ساله، حداقل یک یا چند طرح پژوهشی در مراکز دانشگاهی و یا پژوهشی خود، سابمیت میکنند که هر یک باید دارای پروپوزالهای قابل قبولی باشد، بنابراین دیگر به این گستره علمی، نیازی ندارند.